افق پیش روی بازار‌ها در ۱۴۰۰

عموم مردم، یک‌سال تلاش می‌کنند و درآمد کسب می‌کنند. در ادامه سعی می‌کنند در مصرف صرفه‌جویی کرده و مقداری از درآمد را پس‌انداز کنند. بخشی از پس‌انداز خاصیت احتیاطی دارد؛ یعنی برای زمانی است که اگر مشکل غیر منتظره‌ای در زندگی پیش آمد، بتوان آن را رفع کرد. عمده‌ی پس‌انداز، اما تبدیل به سرمایه‌گذاری می‌شود. تعریف سرمایه‌گذاری نیز صرف‌نظر کردن از مصرف در زمان حال برای مصرف بیشتر در زمان آینده است. در مرحله‌ی سرمایه‌گذاری، فردی که از یک سو با کار و تلاش و از یک سو با مصرف کمتر، پولی جمع کرده است در مقابل امکان‌های مختلف قرار می‌گیرد. مثلاً می‌بیند که می‌تواند این پول را در بورس سرمایه‌گذاری کند، زمین و ملک بخرد، ارز خارجی بخرد، اوراق دولتی بخرد، در بانک بگذارد و اقداماتی از این دست. گاه در این مرحله، یک انتخاب اشتباه می‌تواند منجر به کوچک‌شدن پس‌انداز‌ها یا رشد اندک آن‌ها شود؛ بنابراین داشتن چشم‌اندازی از بازار‌های مختلف، ضروری است و کمک می‌کند سرمایه‌گذاری درست‌تری داشته باشیم. در این گزارش مروری بر چشم‌انداز بازار‌ها در ۱۴۰۰ خواهیم داشت.

• سهام و مستغلات؛ پیرو ارز
پرش نرخ ارز، بار‌ها در اقتصاد ایران رخ داده است؛ مهم‌ترین آن‌ها جهش نرخ ارز در سال ۱۳۷۲، در سال ۱۳۷۷، در سال‌های ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ و در نهایت جهش اخیر دلار در سال ۱۳۹۷ بود. در مورد آخر این نرخ از ۴۲۵۰ تومان به ۱۸۵۰۰ تومان نیز رسید؛ یعنی حتی در برهه‌ای از زمان، رشد ۳۳۵ درصدی را نیز تجربه کرد. در همه‌ی این موارد در سال‌های مختلف شاهد بودیم که قیمت‌های زمین و ملک و سهام نیز به طور متوسط در طول یک سال و حتی گاه کمتر از یک‌سال افزایش یافتند؛ بنابراین برای داشتن تحلیلی درست از وضعیت یک سال آینده‌ی سهام و املاک و مستغلات، بررسی تغییرات کنونی و پیشین نرخ ارز و همچنین پیش بینی تغییرات چند ماه آینده‌ی آن می‌تواند راهگشا باشد.

• تغییرات نرخ ارز
اوج افزایش نرخ ارز در سال گذشته، به اواخر مهرماه مربوط می‌شود که قیمت هر دلار، به بیش از ۳۱ هزار تومان نیز رسیده بود. البته خیلی زود این رقم کاهش یافت و از نیمه آبان‌ماه در کانال ۲۶ هزار تومان قرار گرفت. تا پایان این ماه به ۲۵ هزار تومان رسید و در حوالی همین کانال ماند. اگر چه در روز‌های پایانی دیماه سال گذشته، این رقم به کمترین میزان خود در شش ماهه پایانی سال ۱۳۹۹ قرار گرفت و وارد کانال ۲۱ هزار تومان شد، اما در مجموع می‌توان میانگین نرخ ارز در شش ماه پایانی سال گذشته را ۲۵ هزار تومان دانست. در سال جاری نیز قیمت دلار با سرعتی ملایم کاهش یافت و اکنون مجدداً پس از سه‌ماه و نیم در کانال ۲۱ هزار تومان قرار گرفته است. از یک سو افزایش فروش نفت در ماه‌های اخیر و همین‌طور افزایش قیمت آن، دست دولت را برای تزریق ارز به بازار و کاهش نرخ آن باز گذاشته است و از سوی دیگر با توجه به نزدیک بودن انتخابات ریاست‌جمهوری و در جریان بودن مذاکرات وین، انگیزه‌ای جدی برای دولت است که دست به افزایش نرخ ارز نزند.

• بازار سهام
پیش‌بینی محتمل صادرات نفت در سال ۱۴۰۰ به طور متوسط ۱.۵ میلیون بشکه است. همچنین بانک‌های سرمایه‌گذاری دنیا پیش‌بینی می‌کنند قیمت هر بشکه نیز به طور متوسط، روی ۶۰ دلار بماند. می‌دانیم که رشد اقتصادی ایران در سال جاری بیش از آنکه به تغییرات بهره‌وری مربوط باشد، به صادرات نفت مرتبط است. چون تغییرات بهره‌وری در کوتاه‌مدت اتفاق نمی‌افتد. پس باید در سال آینده انتظار رشد اندک (ولی مثبت اقتصادی) را داشته باشیم. از سویی حتی بدون یک توافق موثر در وین، ارز به اندازه‌ای در اختیار دولت خواهد بود که در سال جاری با جهش نرخ دلار مواجه نباشیم. برداشت فعالان بازار نیز، افزایش قیمت دلار نیست؛ بنابراین در سال ۱۴۰۰، به‌رغم رشد نقدینگی، انتظارات نرخ تورم کاهشی وجود دارد. اگر انتظار بازار آن باشد که در پایان سه ماه اول دلار را بین ۲۲ تا ۲۳ هزار تومان ببینید، قیمت‌ها در بازار سهام نمی‌تواند افزایشی شود. پس در ۶ ماه اول به هر حال قیمت‌های سهام جذابیت چندانی ندارد و بازار به‌ویژه در سه ماه اول نمی‌تواند خیلی مثبت شود. البته در این میان، وضعیت نماد‌های مختلف یکسان نیست. مثلاً قیمت مس، متانول، فولاد و... بالا رفته است؛ این مساله سود شرکت‌های فعال ایرانی در این عرصه‌ها را افزایش می‌دهد.

• مسکن و ملک
همان‌طور که پیش‌تر ذکر شد، به دلیل رشد اندک نرخ ارز و حتی شاید کاهشی بودن آن در برهه‌هایی، نمی‌توان انتظار جهش تورمی در قیمت دارایی‌ها را داشت. قیمت ملک و مسکن نیز از این قاعده مستثنی نیست. اکنون نیز با وجود اینکه ساخت مسکن خیلی کم اتفاق می‌افتد، و نیاز به مسکن بالاست، ولی شاهد افزایش قیمت نیستیم. به نظر می‌رسد دلیل آن بالاتر از هدف رفتن (overshoot) قیمت در این بازار‌ها در سال‌های اخیر باشد. همین باعث شده است که دیگر بازار کشش نداشته باشد. همچنین تقاضای غیرواقعی و سفته‌بازانه نیز کم شده است. مجموعاً شاید سال جاری را بتوان سال رکود در بازار ملک و مسکن دانست. قیمت در این بخش‌ها زیادی بالا رفته و به دلیل چسبندگی قیمت‌ها، مالکان نیز اکنون حاضر به کاهش قیمت نیستند؛ بنابراین احتمالاً باید تا سال ۱۴۰۱ صبر کنیم تا افزایش سایر قیمت‌ها، قیمت نسبی ملک و مسکن را منطقی‌تر کنند و بازار از رکود خارج شود.

• آلترناتیو‌ها
در سال ۱۳۹۹ بازار سرمایه، در مجموع ۱۴۰ درصد سود داشت که البته سودی قابل ملاحظه است و در هیچ بازار دیگری، چنین سودی را شاهد نبودیم. با این حال، آن‌ها که از نیمه‌ی سال وارد شدند و به نیت سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت نیز وارد شدند، اکنون خود را مال باخته می‌دانند. در مقابل عمده‌ی افرادی که از ابتدای سال وارد شدند، هوشمندانه خریدند و در نوسانات بازار دست به خرید و فروش‌های مکرر (نوسان‌گیری) نزدند، ضرر نکردند. با این وجود، در سال ۱۳۹۹ انبوه معامله‌گران ناآگاه در بازار، سرمایه‌گذاران آگاه را به سمت پناهگاه‌های امن سرمایه‌گذاری (نقدینه‌ها و شبه‎نقدها) سوق داد. در سال جاری نیز با توجه به اینکه رشد و افول حبابی (مانند سال گذشته) در بازار سرمایه بعید به نظر می‌رسد، سرمایه‌گذاری در بخش‌هایی از بورس که تحلیل‌های بنیادی، رشد آن‌ها را پیش‌بینی می‌کنند معقول است. همچنین بازار اوراق بدهی دولت نیز، با توجه به نیاز دولت به این اوراق از دیگر گزینه‌های جایگزین سرمایه‌گذاران برای سرمایه‌گذاری است. در مقابل باید توجه داشت که سرمایه‌گذاران نا آگاه سال ۱۳۹۹ در بورس، اکنون به سمت بازار رمزارز‌ها هجوم برده‌اند. بازار‌ها رمز ارز‌ها به دلیل وضعیت نامشخص قانونی و هم به دلیل پیچیدگی محصول و ریسک بسیار بالا، برای عامه سهامداران سرمایه‌گذاری بدیل نیست. البته معدودی از سرمایه‌گذاران ممکن است از سرمایه‌گذاری در این بازارها، سود‌های کلان داشته باشند، ولی ورود به چنین بازار‌هایی برای عموم مردم، توصیه نمی‌شود.